Zakończenie budowy kamienicy, którą wzniesiono na posesji nr na posesji o numerze hip. 927f. Jej pierwszym właścicielem był Chaim Kielmanowicz Gerkowicz (podobnie jak przylegającego do tej kamienicy domu o numerze Krochmalna 46). W kolejnych latach odsprzedał nieruchomość Abramowi Kamińskiemu. Jako ostatnich właścicieli nieruchomości przed wybuchem II wojny światowej wymienia się małżeństwo Góreckich. Zbudowana w stylu wczesno-modernistycznym – więcej o architekturze w artykule: ARCHITEKTURA

W domu przy Żelaznej 66 mieszkali aktorka Sura Dwojra Stern i kompozytor muzyki teatralnej i rozrywkowej Szmul Wajnberg. W 1919 roku urodził się ich syn Mieczysław Wajnberg – dziś jeden z najbardziej znanych kompozytorów polskich na świecie. Prawdopodobnie także tutaj przyszła na świat jego młodsza siostra Estera (więcej o Wajnbergu przeczytasz na stronie www.instytutwajnberga.org, zapraszamy też na wędrówkę śladami rodziny Wajnbergów pod adresem www. warszawawajnberga.pl).

Mieczysław Wajnberg z mamą Sarą i siostrą Esterą, lata. 20 (zdjęcia dzięki uprzejmości Tommy Perssona; copyright: Olga Rakhalskaya)

W przyziemiu budynku istnieje wiele punktów usługowych/sklepów. Na parterze kamienicy znajdowały się liczne lokale usługowe: m.in. sklep spożywczy Mindli Luksemburg, pracownie rzemieślnicze Marcelego Czerwińskiego i Berka Kucberga. Jeszcze przed rokiem 1920 w budynku działała mydlarnia Franciszka Araszkiewicza, oraz pracownia krawiecka Franciszka Tchórzewskiego. Począwszy od drugiej połowy lat dwudziestych aż do końca wojny działały w nim takie zakłady, jak: wytwórnia wody gazowanej Ignacego Wronowskiego i Basi Winer, restauracja „Tanie Źródło” Stanisławy Sznapman, mydlarnia Jana Żurka, sklep z wyrobami tytoniowymi Władysława Straszko, Zakład Grawerski Gracjana Windygi, Miejska Stacja Opieki Społecznej nr VI; mydlarnia Janiny Bajdo, drukarnia Kometa, pracownia tapicerska Samuela Szmidta, wytwórnia ubiorów sportowych Mojżesza Zyswaserwa „Em – Zet” i sklep z farbami i lakierami “Lakton” Ewy Wiąckowej (wspomnienia córki pani Wiącek pojawiają się w naszym reportażu: SĄSIEDZI) 

W listopadzie 1940 roku dom przy Żelaznej 66 znalazł się w granicach tzw. małego getta, zaś w 1944 podczas niemieckiego ostrzału zniszczeniu uległ dach i ostatnia kondygnacja, zawaliła się także kuchenna klatka schodowa.

Tuż po zakończeniu wojny Biuro Odbudowy Stolicy (BOS) zarządziło rozbiórkę resztek murów ostatniej kondygnacji w celu zabezpieczenia budynku. Sporządzona została ogólna dokumentacja stanu kamienicy, którą uzupełniono o fotografie. We wnioskach stwierdzono, że kamienica powinna zostać odbudowana, co niestety nigdy nie zostało zrealizowane.

W 1947 roku BOS orzekło, że sytuacja budynku przy ul. Żelaznej 66 jest sprzeczna z opracowywanym projektem planu zagospodarowania przestrzennego m. st. Warszawy. Opracowywany plan zagospodarowania przestrzennego przewidywał rozebranie budynku, gdyż znajdował się on na poszerzeniu ul. Żelaznej. Ponieważ budynek był wówczas w całości zamieszkały, rozbiórkę odłożono do końca roku 1948. Dopuszczono dalsze użytkowanie sklepów w parterze, jednak bez prawa przeprowadzania jakichkolwiek robót budowlanych.

W związku z zagrożeniem bezpieczeństwa, Wydział Inspekcji Budowlanej nakazał zdjęcie płyty balkonowej z trzeciego piętra od strony ul. Krochmalnej.

W 1967 roku pojawił się projekt przebudowy i nadbudowy kamienicy wykonany przez inż. T. Cybulską. Projekt zakładał całkowitą przebudowę piwnic, trzech kondygnacji naziemnych – podział mieszkań na mniejsze – oraz nadbudowę IV piętra. Zaproponowano również wykonanie schodów do piwnicy (gdyż wcześniej dostęp do piwnicy był wyłącznie z kuchennej klatki schodowej). Projekt zakładał również likwidację bramy i przejazdu, wykonując wejście do budynku od strony Krochmalnej. Proponowana była również wymiana wszystkich okien i drzwi oraz przeprowadzenie robót niezbędnych do wzmocnienia konstrukcji budynku. Projekt zakładał również wymianę podłóg – usunięcie oryginalnych płytek na klatce schodowej oraz drewnianej klepki w mieszkaniach i zastąpienie ich lastrico oraz PCW. Remont elewacji przewidywał skucie resztek istniejącego tynku, i położenie nowego – w kolorze bardzo jasnym szarym. Na cokół nałożone miało zostać lastrico. Obserwując obecny stan budynku projekt prawdopodobnie nie został zrealizowany, co wydaje się być korzystne  dla kamienicy. Proponowane rozwiązania były bardzo inwazyjne, mocno ingerujące i zacierające wszelkie wartości historyczne i artystyczne obiektu.

Wydział Architektury, Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Urzędu dzielnicowego Warszawa-Wola wydał decyzję, w której zatwierdził plan realizacyjny remontu elewacji budynku przy ul. Żelaznej 66.

Przygotowano szczegółowy projekt kolorystyki elewacji oraz przejazdu bramnego. Projekt zakładał oczyszczenie ceglanych ścian, a następnie wykonanie tynków. Planowane było również odtworzenie opasek wokół otworów okiennych. W tym celu zlecono zdjęcie dobrze zachowanych fragmentów i wykonanie odlewów, które posłużyłyby jako szablon. Kolejnym elementem projektu było przywrócenie boniowania na elewacji. Wszelkie ozdoby elewacyjne, takie jak: uchwyty flag zlecono oczyścić i pomalować. Przygotowane zostały propozycje kolorystyczne dla wszystkich elementów, również dla elementów przejazdu bramnego. Ponadto projekt obejmował remont balkonów, stolarki okiennej i drzwiowej, witryn sklepowych. Zaprojektowane zostały nowe stalowe drzwi bramne. Całość uzupełniona była szczegółowymi rysunkami poszczególnych elementów oraz inwentaryzacją elewacji.

Dach zabezpieczony został przed przeciekaniem. Wymieniono odparzone tynki części stropów.

Przeprowadzona została ekspertyza techniczna w sprawie ugięcia stropu oraz zawilgocenia ścian i ich zarysowania w lokalu nr 20 w budynku przy ul. Żelaznej 66 w Warszawie. Lokal ten zlokalizowany był na poddaszu budynku. W ekspertyzie stwierdzono, iż lokal nie spełnia wymagań technicznych i sanitarno-higienicznych, m.in. ze względu na brak łazienki czy ogrzewania. Określono, że doprowadzenie lokalu do odpowiednich standardów mieszkania wymaga poniesienia niewspółmiernie wysokich nakładów w stosunku do ewentualnie uzyskanych efektów. Zalecono przekwaterowanie mieszkańców lokalu nr 20.

Na zlecenie Zarządu Budynków Komunalnych „Wola” powstało orzeczenie techniczne w sprawie stanu technicznego lokalu nr 6 w budynku przy ul. Żelaznej 66 w Warszawie ze szczególnym uwzględnieniem stropów nad lokalem oraz zarysowanej ściany wewnętrznej. Wówczas lokal nr 6 stanowił pustostan.

Stwierdzono, że strop nad lokalem jest w złym stanie technicznym, co spowodowane było wielokrotnym zalaniem wodami opadowymi, które dostawały się na poddasze przez nieszczelny dach. Na ścianach nośnych pojawiają się zarysowania. Zalecono wymianę więźby dachowej i wzmocnienie nadproży okiennych.

Na zlecenie Zarządu Budynków Komunalnych „Wola” opracowano ekspertyzy stanu technicznego budynku mieszkalnego przy ul. Żelaznej 66 w Warszawie wraz z analizą opłacalności remontu.

Stwierdzono w niej, że powyższy budynek jest w złym stanie technicznym, czego główną przyczyną jest fatalny stan piwnic i zły stan elementów nośnych budynku – w tym ścian. Wojenna katastrofa zniszczyła jego nośność w znacznym stopniu, przez co nakłady na jego remont będą ogromne. W ekspertyzie potwierdzono informację, iż budynku nie remontowano kompleksowo od czasu wojny i od tamtej pory niszczeje. W wyniku postępującej destrukcji coraz większa liczba lokali mieszkalnych staje się pustostanami. Wówczas takie lokale – nieogrzewane, pozbawione opieki lokatorów – niszczeją jeszcze szybciej. Głównym wnioskiem przeprowadzonej ekspertyzę była informacja, iż chcąc ratować budynek należy jak najszybciej podjąć prace interwencyjne. Praktycznie każdy element budynku wymaga kapitalnego remontu, a wszelkie instalacje powinny zostać wymienione. Stwierdzono, iż powrót do mieszkań z jednym lokatorem jest jedyną szansą na funkcjonalne uporządkowanie pomieszczeń i jednolite prowadzenie instalacji w budynku.

Kolejną ekspertyzę, również na zlecenie Zarządu Budynków Komunalnych „Wola” wykonano w 2001 r.

Ogólny stan techniczny budynku określono jako zły i stwierdzono, iż możliwie jak najszybciej należy przystąpić do generalnego remontu budynku. Należy wzmocnić ściany, stropy, płyty balkonowe, schody klatki schodowej wraz z poręczą i całkowicie wymienić instalację elektryczną i wodno-kanalizacyjną.

Ostateczne wykwaterowanie wszystkich lokatorów budynku.

Całkowite wyłączenie kamienicy z użytkowania. Zamknięto drzwi na klatkę schodową, a w przejeździe bramnym wstawiono bramę.

Wpisanie kamienicy do rejestru zabytków. O wpis do rejestru zabytków zwróciło się Stowarzyszenie „Kamień i co?”

Zarząd Gospodarowania Nieruchomościami (ZGN) dzielnicy Wola – zarządca budynku – ogłosił przetarg na Opracowanie dokumentacji projektowej na wykonanie zabezpieczeń budynku przy ul. Żelaznej 66.

Przetarg nie został jednak rozstrzygnięty. Nadesłano trzy zgłoszenia. Kwoty wszystkich ofert znacznie przekraczały budżet przeznaczony na prace.

Pod koniec 2020 r. pojawiły się dodatkowe osłonięcia okien parteru budynku. Pracownik ZGN podczas rozmowy telefonicznej stwierdził, że podjęte działania, które dążą do zabezpieczenia kamienicy nie mają związku z wpisem do rejestru zabytków, a wyłącznie z jej stanem technicznym.

Kamienica nadal pozostaje w krytycznym stanie technicznym.

Pierwsza Domówka u Mietka Wajnberga – święto kamienicy przy Żelaznej 66

Druga Domówka u Mietka Wajnberga – święto kamienicy przy Żelaznej 66.

Trzecia  Domówka u Mietka Wajnberga – święto kamienicy przy Żelaznej 66.

Czwarta Domówka u Mietka Wajnberga. Powstaje witryna pn.: “Żelazna 66 – opowieść o domu”.